Home

De Doorbraak van E-books


De apparaten, de titels en de (verdeelde) meningen

Dag boeken, dag bladen, dag uitgevers? Als we Microsoft mogen geloven nemen we over een jaar of tien definitief afscheid van papieren informatiedragers.

Feit is dat het elektronische 'boek' dankzij verbeterde leesbaarheid en een groeiend aanbod van titels en leesapparaten aan een opmars bezig is. De grote woorden en de kleine lettertjes van ebooks 

Door Paul van Wet

Un ... EBOOK

De term 'elektronisch boek, kortweg ebook, is eigenlijk niet zo helder gedefinieerd. Soms wordt hij gebruikt ter aanduiding van een elektronische uitgave, dan weer voor het apparaat waarmee je zo'n tekst leest. Daarbij kan een ebook verschillende bestandstypen hebben, van een eenvoudig tekstbestand tot een vorm die alleen een bepaald leesapparaat aankan. Wanneer wij het in dit artikel over ebooks hebben, bedoelen we digitale titels die ai dan niet geschikt ziin gemaakt voor een bepaald leesapparaat (en die noemen we gewoon bij hun naam). De voordelen van een ebook ten opzichte van het gewone boek zijn snel op een rijtje gezet. je kunt probleemloos de lettergrootte aanpassen, neemt met gemak twintig titels mee op een apparaat en druk en vervoerskosten behoren tot het verleden. En ben je behalve lezer ook schrijver, dan zet je zelf je werk op internet als geen uitgever er brood in ziet.Verder kun je aantekeningen maken, passages onderstrepen en snel bepaalde woordsequenties opzoeken.

MARKTPARTRIJEN

De ebook-aanbieders willen graag een standaard, maar als het even kan die van henzelf. Een kansrijke kandidaat is Adobe, dat met PDF een al jaren gangbaar formaat in huis heeft. Maar natuurlijk heeft ook Microsoft hier een stevige vinger in de pap.

Microsoft heeft zitting in de Open Ebook Stand deals met tientallen belangrijke uitgevers gesloten, Microsoft Reader een aardige kandidaat voor een standaard leesprogramma in handen. Reader maakt onderdeel uit Pocket PC, de opvolger van Windows CE. Onder meer HP, Compaq en Casio hebben al een Pocket PC uitgebracht, en nog deze zomer een versie voor notebooks en pc's. Daarnaast werkt Microsoft samen met Toshiba aan de ontwikkeling van een speciaal LCD-scherm voor de nieuwe generatie eBook-apparaten. 

Microsofts belangrijkste concurrent is NuvoMedia, producent van de Rocket-eBook en eigendom van Gemstar, dat ook voormalige concurrent SoftBook als dochterbedrijf heeft. Voor de herfst van dit jaar staan enkele nieuwe producten op sta , die worden geproduceerd en verspreid door Thomson Multimedia, zo liet het moederbedrijf ons weten. SoftBook Reader noch Rocket-eBook zijn momenteel in Nederland verkrijgbaar wel kun je alvast de softwarematige SoftBook op de pc zetten. 

Een andere speler is Glassbook, nog niet veel meer dan een gratis leespakket voor notebook en pc. Het Glassbook-aanbod is met dertig rechtenvrije klassiekers en vijftig moderne werken nog niet echt overweldigend te noemen. Het voordeel van deze ebook-lezer is daarentegen dat het behalve met de eigen standaard ook met pdf en htmI-formaat overweg kan.

De Everybook, die het ouderwetse leesgevoel probeert te benaderen door met twee schermen te werken, prijst zichzelf voorlopig uit de markt met een prijs van meer dan drieduizend gulden. Bovendien is het reeds anderhalf jaar geleden aangekondigde apparaat nog steeds niet op de markt.

De Franklin Reader, die nog het meest lijkt op een Pocket PC, verschijnt nog dit najaar. De korte lijst met te downloaden titels, waaronder de bijbel in King James versie, bevat vooralsnog louter dure titels. 

En dan zijn er nog verschillende leesprogramma's voor het Palm OS, waaronder de Peanut Reader van Peanut Press en een versie van de Franklin Reader.

Boekenproducenten moeten, kortom, terdege rekening houden met het formaat bij het elektronisch aanbieden van hun titels. 

 

AANBOD

Zonder boeken geen ebooks. Www.books-on-line.com heeft al een verzameling van meer dan tienduizend titels, waarvan een derde in elektronisch formaat. Je vindt er behalve een klassieker als 'Anna Karenina' ook 'Delphi in a nutshell' en het 'Abortion Resource Handbook'. Sommige versies zijn kosteloos, als je je tenminste laat registreren. Zo is Joseph Conrads 'Heart of Darkness' gratis te downloaden in tekst- en in html-versie, en kost de 'softback' negen dollar. De eerste loopt kilometers lang door zonder duidelijke structuur, in html is de opmaak al niet veel beter, met rare afbrekingen midden in de zin. Sommige boeken zijn in heel veel kleine stukjes gehakt, wat het aantal muisklikken om bij een nieuw hoofdstuk te komen aanzienlijk maakt.

Verder zijn er talloze boeken gedigitaliseerd in het kader van Project Gutenberg. De lijst met meer dan 1600 titels vermeldt werk van bijvoorbeeld Edgar Allan Poe, H.G. Wells en Shakespeare. In het kader van Project Laurens Janszoon Coster, een vergelijkbaar initiatief, zijn delen van het oeuvre van Louis Couperus, Herman Heijermans en Guido Gezelle op internet gezet.

Waar Amazon een afwachtende houding aanneemt, heeft concurrent Barnes&Noble het eBook al omarmd. Behalve een Rocket eBook bestellen kun je via deze boekverkoper titels verkrijgen die met de Glassbook-reader te lezen zijn.

Tot de gratis ebooks die Barnes&Noble aanbiedt behoren onder meer Bram Stokers 'Dracula', 'Middlemarch' en 'The Adventures of Huckleberry Finn'. De bekende rechtenvrije klassiekers dus, die bij De Slegte in vele varianten voor een appel en een ei te koop zijn. Op het Nederlandse www.ebook.nl zijn onder meer de Max Havelaar en Frederik van Eedens 'De kleine Johannes' te vinden. Wil het ebook een duwtje in de rug krijgen, dan zal het aanbod contemporaine literatuur echter sterk moeten groeien. De hoeveelheid nieuwe titels bij de bedrijven die er geld aan moeten verdienen is voorlopig nog niet om over naar huis te schrijven. Zodra de beurs moet worden getrokken blijkt bovendien dat recente werken in ebook-formaat behoorlijk aan de prijs zijn, vaak net zo duur als de papieren versie. 'Bag of Bones' van Stephen King kost in de Softbookwinkel bijvoorbeeld $20, de ebook-versie van John Irvings 'A widow for one year' kost bij Barnes&Noble $11,96, net zo duur als de paperbackversie. 'The complete stories of Evelyn Waugh' is met $ 23,96 zelfs drie dollar duurder dan de hardbackversie.

DE HARDWARE

ClearType of niet, leest dat nou een beetje, een boek op een beeldscherm? We bekeken twee Pocket PC's, een Visor (de palmkloon van het Californische Handspring), en de Rocket Ebook. Deze laatste is als enige uit het gezelschap speciaal ontworpen voor het weergeven van elektronische boeken. Pocket PC - De HP Jornada 550 en Compaq Aero 1500 die we bekeken zijn uitgerust met Microsoft Reader en ClearType. Beide vereisen het programma Active Sync voor synchronisatie tussen computer en handheld. Daartoe installeer je eerst een softwarematige lezer op de pc, die de boeken 'binnenhaalt' (soms met zijn eigen browser). Vervolgens plaats je de Pocket PC in zijn cradle en een muisklik doet de rest. Waar Jornada de overdracht via usb regelt, moet Compaqs handheld het met een seriÙle kabel doen. De nieuwere Compaq Aero 2100 is overigens wel met usb uitgevoerd. Het greyscale-scherm van Compaq doet niet veel onder voor het kleurenscherm van de Jornada, maar moet wel extraatjes als de ge´llustreerde titelpagina van het bijgeleverde 'Two Fairy Tales' missen. Hoewel ClearType een rustiger beeld geeft en de letters minder hoekig overkomen dan voorheen, passen er slechts enige tientallen woorden op het kleine scherm. De bladspiegel wordt ook nog eens beperkt door de ruimte die de knoppen onderaan innemen. Dat betekent dus veel aan het wieltje aan de zijkant van de Pocket PC draaien, waarmee je de volgende pagina oproept. Visor _ De synchronisatie tussen pc en Visor, HotSync genaamd, verloopt vlekkeloos met de meegeleverde usb-kabel. Langere teksten lezen op het apparaatje, dat nog niet kan profiteren van een technologie als ClearType, is echter geen pretje. Cursieve letters zijn zelfs een drama. Ook hier past er bijzonder weinig tekst op het scherm. 'The Hacker Crackdown', een boek dat cybergoeroe Bruce Sterling gratis beschikbaar heeft gesteld, is in dit formaat liefst 1596 pagina's, waar dat in normale boekvorm 336 is. Rocket Ebook ? Waar de Pocket PC en de Palm het leesprogramma 'erbij doen' is de Rocket Ebook als enige in ons gezelschap volledig gericht op het elektronische boek. Bij de Nederlandse tak van Bol kunt u nog geen Rocket eBook bestellen, wel op de Duitse (voor DM 675 plus DM 14,75 aan verzendkosten). Prijzig, zeker als je bedenkt dat de Rocket eBook in het land van herkomst slechts $199 kost. Maar wie eerst eens wil bekijken of hij ermee uit de voeten kan, mag de softwarematige versie gratis uitproberen op zijn pc of notebook. Verder is het een kwestie van tijd voordat het apparaat in Nederland te koop is. Overigens is de Rocket eBook niet alleen bestemd voor de boekenlezer. In de VS kun je er bijvoorbeeld ook een selectie van week- en dagbladen mee bekijken.

Qua formaat is de Rocket eBook een stuk handzamer dan de handhelds, al is ie behoorlijk zwaarder dan de gemiddelde Rainbow-pocket. De Rocket eBook is eenvoudig uitgevoerd met een aan/uitknop en op de dikke 'rug' twee knoppen voor het omslaan' van de bladzijde. je kunt de lichtsterkte aanpassen (handig voor het lezen in bed) en de tekst negentig graden 'kantelen'. 

Daarnaast zijn passages te onderstrepen of noten toe te voegen, al werkt dat minder soepel dan de ouderwetse krabbel in de kantlijn. Hete romans lezen op de Rocket eBook vergt enig doorzettingsvermogen, maar een kort verhaal is zonder meer te doen. 

UITGEVEN ZONDER UITGEVER

Staat er inderdaad een revolutie voor de deur, zoals de ebookpleiters ons willen doen geloven? Op grond van de huidige stand van zaken hoeft het papieren boek nog weinig te vrezen. Maar het is niet alleen de handzaamheid van de apparaten en hun leesbaarheid die de zaken in een stroomversnelling kan brengen. Logistieke problemen behoren ermee straks tot het verleden, evenals hoge rekeningen voor opslag of korting voor de boekhandel. En het voordeel van het ebook dat het meest bejubeld wordt, is de macht van de auteur. Schrijvers hoeven niet meer eerst een uitgever zover te krijgen dat hij hun werk publiceert, maar gieten hun roman of dichtbundel gewoon zelf in ebook-vorm.

Of zo'n directe lijn tussen schrijver en potentiÙle lezer een zegen is voor de literatuur staat echter te bezien. Auteurs leveren zelden 'persklare' verhalen in en ook heb je iemand nodig die het kaf van het koren scheidt; een voorselectie is dringend gewenst. je kunt niet van recensenten verwachten dat zij zich straks door miljoenen e-publicaties heen worstelen, laat staan van de niet beroepslezers. Wellicht dat speciale ebook-sites die rol over kunnen nemen, zodat net als in de 'gewone' wereld vele manuscripten ongelezen zullen blijven.

Maar wat als schrijvers van naam zich bekeren tot het nieuwe medium? Stephen King bijvoorbeeld heeft na het succes van zijn eerste ebook ('Ride the Bullet', te downloaden voor $2,50) de smaak te pakken gekregen en overweegt meerdere titels stap-voor-stap online beschikbaar te maken.

Onlangs vroeg hij zijn lezers per e-mail te laten weten of zij een dollar per fragment wilden overmaken. Wanneer vijfenzeventig procent van de lezers betaalt, komt er een volgend deel. Toen dit nummer sloot, kwam de online verkoop van het eerste fragment aan het benodigde quotum.

BEHOUDZUCHT EN VERNIEUWING

Dat de nieuwe media welwillender tegenover het fenomeen staan dan de gevestigde uitgeeforde is niet zo verwonderlijk. Arjan den Boer, beheerder van de ebooks-site www.ebook.nl, dat onderdeel uitmaakt van het Utrechtse ab-c media, is een fervent pleitbezorger van het elektronische boek. Als we hem spreken heeft hij net de beta-versie van Microsofts Reader voor de pc's en notebooks binnengekregen, waarover hij behoorlijk enthousiast is. Op zijn site staan al een tijdje klassiekers als 'Max Havelaar' en 'De Kleine Johannes', die je gratis mag downloaden. Maar waar blijven de beloofde nieuwe titels? "Dit najaar beginnen we met een test van boeken in diverse genres die 'out of print' zijn. Die bieden we gratis aan op onze site. Daarnaast wordt het aantal rechtenvrije titels uitgebreid tot vijfentwintig, en brengen we met PCM (Perscombinatie Meulenhoff, niet uw lijfblad  PvV) vijftig boeken uit. Deze zijn wel goedkoper dan de papieren, maar niet zoveel als je zou verwachten." Het beloofde hoekje voor schrijvers zonder uitgever die toch willen publiceren staat eveneens voor dit najaar op stapel. "Auteurs kunnen boeken zelf op de site zetten zonder menselijke tussenkomst. Maar de prioriteit ligt bij de titels die we met PCM uitbrengen."

DaniÙl Ropers van BOL Nederland voorziet eveneens een zonnige toekomst voor. het ebook. "Ons doel is alles wat leesbaar is toegankelijk te maken voor iedereen. De beweging richting elektronische content past daar heel goed in. We komen een half jaar eerder dan de concurrenten. Duitsland, waar enkele grote uitgevers vertrouwen hebben in het elektronische boek, is een grote testmarkt voor dergelijke content. We zijn nu een paar weken bezig, met enkele tientallen titels." Ropers ziet ook mogelijkheden voor een explosieve groei van 'print-on-demand'. "Wat dacht je van professionele content die per woord of item downloadable is? Neem bijvoorbeeld een enkele ingang van een encyclopedie, die met alle bijbehorende links heel waardevol kan zijn. Daarvoor hoef je niet de hele encyclopedie te hebben. Denk ook aan handleidingen die niet meer voorradig zijn." Maar hoe zit het met bijna vergeten boeken waar nog maar een enkeling in is geinteresseerd? In zo'n geval loont het nauwelijks de moeite deze voor een handjevol klanten in digitale vorm te gieten. Ropers beaamt dat niet elke titel voor een elektronische versie in aanmerking komt. "De kosten voor digitaliseren zijn niet mis. Maar ik kan me wel voorstellen dat het voor een uitgever rendabel is om in een klap zijn hele fonds aan te laten passen voor ebooks."

DE BOEKVERKOPER

Godfried Carbo, commercieel manager bij Broese Wristers, onderdeel van de Boekhandelsgroep Nederland, laat weten geen plannen te hebben om op korte termijn ebooks te leveren. "We blijven de ontwikkelingen natuurlijk op de voet volgen. Als het zover is, dan gaan we het combineren met het aanleveren van con,tent. Een boek is niet meer maar ook niet minder dan een brok informatie, of het nu tussen twee kartonnetjes zit of niet. Of we ook de hardware willen en kunnen verkopen is iets anders." "Ik verwacht niet dat het boek ooit zal verdwijnen, net zomin als de radio zal verdwijnen. Het zijn wel media die aan verandering onderhevig zijn. Over het geheel genomen ontstaat er een verschuiving van het ene naar het andere segment. Het educatieve boek zou bijvoorbeeld gebaat zijn bij een ander systeem. Romans daarentegen zie ik blijvend in boekvorm."  

 

DE UITGEVER

Ook Bert de Groot, directeur van de Veen Uitgevers Groep, zegt de ontwikkelingen scherp in de gaten te houden. "De snelheid waarmee het ebook terrein wint heeft ons enigszins verrast. Dat was vooral evident op de laatste Booksellers Association bijeenkomst, waar de belangstelling voor ebooks alle andere zaken overtrof. Maar een titel rechtstreeks 'ebooken', daar hebben we nog geen plannen voor. Wel denken we aan het beschikbaar stellen van boeken die al in folio zijn verschenen." Net als Carbo is De Groot van mening dat educatieve fondsen als een van de eerste markten in aanmerking komen voor het nieuwe medium. "Daarnaast kun je denken aan backlist titles die 'out of print' zijn. Een boek van zo'n 250 pagina's zou tussen de vijftig en zestig gulden moeten gaan kosten."

Anders is dat bij werken die nog niet gedigitaliseerd zijn: 'Ten boek van 200 a 300 pagina's inscannen en bewerken kost minimaal duizend gulden, nog afgezien van de kosten voor marketing en distributie."

Ook de Bosch en Keuning Groep, een van de vier grote uitgeverijgroepen van ons land, kijkt de kat uit de boom. Wirn Oerlemans, hoofd van de educatieve uitgeverij NijghVersluys, denkt in eerste instantie aan de leraar en niet aan de leerling als het gaat om ebooks. "Nu vindt de leraar informatie over een bepaalde leermethode op bijvoorbeeld onze site. Die kan hij natuurlijk ook in een ebook laden. Op korte termijn hebben we geen echter plannen voor lesstof in ebookvorm. Bovendien heeft onderzoek uitgewezen dat het leren van een scherm wezenlijk anders is dan van papier. Ook ligt het eraan welk niveau een leerling heeft."

Uitgever Bert Natter van de Prom (eveneens Bosch & Keuning) tenslotte, is van mening dat het ebook een uitkomst kan zijn voor moeilijk verkrijgbare backlist-titels. Ook is hij van mening dat het ebook vooral een 'additionele waarde' zal hebben. "Het is toch een beetje als met muziek; het is een distinctiemiddel."

PCM CONCLUSIE

Waar de opkomst van de cd-rom het papieren naslagwerk heeft verdrongen, zal ook het ebook een deel van de huidige uitgeefmarkt opeisen. Schrijvers hebben met dit medium een extra ingang voor publicatie in handen. Ook uitverkochte of anderszins schaarse titels kunnen in ebook-vorm hun weg naar de lezer makkelijk vinden. Uitgevers en boekhandels blijven echter nodig voor het initiÙren en selecteren van kwaliteitsuitgaven. Daarbij weegt het lezen op een ebook-apparaat of ander beeldscherm vooralsnog niet op tegen het genot van een 'echt' boek. Voor het lezen van hele boeken zijn de huidige apparaten niet geschikt, wel voor het weergeven van kortere teksten zoals het laatste (beurs)nieuws.

Paul van Vliet

 
CLEARTYPE EN COOLTYPE

Op een punt wint het papieren boek het sowieso (nog) van het ebook de prettige leesbaarheid. Wil het concept 'paperless; office' ooit nog aanslaan, dan zal de leesbaarheid in ieder geval die van het papier moeten benaderen. En daar wordt door Microsoft en Adobe hard aan gewerkt. Eind 1998 kondigde Microsoft ClearType aan, een technologie waarmee de resolutie op een beeldscherm met een factor drie wordt verbeterd. Anderhalf jaar later bereikt deze technologie eindelijk de consument met de introductie van de Pocket PC. Nog deze zomer komt er ook een versie voor notebooks en pc's uit. De techniek werkt echter het best bij een lcd-scherm. De pixels van dit type scherm bestaan namelijk uit een 'volmaakt' vierkant dat is opgebouwd uit de drie kleuren rood, blauw en groen, die elkaar niet geheel overlappen. Door deze drie componenten als 'subpixels' te beschouwen kun je de resolutie op kleinere schaal aanpakken. Omdat pixels uit vierkanten bestaan komen de diagonalen in een letter nogal rafelig over, iets dat door anti-aliasing maar ten dele wordt weggenomen. Door de pixel als het ware in drie plakjes te snijden en vervolgens de lichtintensiteit van elke subpixel te manipuleren kun je deze 'scherpe kantjes' van een letter afvlakken. Concurrent Adobe bedient zich bij CoolType van een vergelijkbare techniek, maar gebruikt alleen een ander algoritme om eenzelfde resultaat te bereiken.

 

© PERSONAL COMPUTER MAGAZINE SEPTEMBER 2000 , p.118 - 122

 

 

Home
 

© 2000 Sander van den Akker.
Info: info@digibieb.nl / Openbare Bibliotheek Oss