De apparaten,
de titels en de (verdeelde) meningen
Dag
boeken, dag bladen, dag uitgevers? Als we
Microsoft mogen geloven nemen we over een
jaar of tien definitief afscheid van
papieren informatiedragers.
Feit
is dat het elektronische 'boek' dankzij
verbeterde leesbaarheid en een groeiend
aanbod van titels en leesapparaten aan een
opmars bezig is. De grote woorden en de
kleine lettertjes van ebooks
Door
Paul van Wet
Un ... EBOOK
De term
'elektronisch boek, kortweg ebook, is
eigenlijk niet zo helder gedefinieerd. Soms
wordt hij gebruikt ter aanduiding van een
elektronische uitgave, dan weer voor het
apparaat waarmee je zo'n tekst leest. Daarbij
kan een ebook verschillende bestandstypen
hebben, van een eenvoudig tekstbestand tot een
vorm die alleen een bepaald leesapparaat
aankan. Wanneer wij het in dit artikel over
ebooks hebben, bedoelen we digitale titels die
ai dan niet geschikt ziin gemaakt voor een
bepaald leesapparaat (en die noemen we gewoon
bij hun naam). De voordelen van een ebook ten
opzichte van het gewone boek zijn snel op een
rijtje gezet. je kunt probleemloos de
lettergrootte aanpassen, neemt met gemak
twintig titels mee op een apparaat en druk en
vervoerskosten behoren tot het verleden. En
ben je behalve lezer ook schrijver, dan zet je
zelf je werk op internet als geen uitgever er
brood in ziet.Verder kun je aantekeningen
maken, passages onderstrepen en snel bepaalde
woordsequenties opzoeken.
MARKTPARTRIJEN
De
ebook-aanbieders willen graag een standaard,
maar als het even kan die van henzelf. Een
kansrijke kandidaat is Adobe, dat met PDF een
al jaren gangbaar formaat in huis heeft. Maar
natuurlijk heeft ook Microsoft hier een
stevige vinger in de pap.
Microsoft
heeft zitting in de Open Ebook Stand deals met
tientallen belangrijke uitgevers gesloten,
Microsoft Reader een aardige kandidaat voor
een standaard leesprogramma in handen. Reader
maakt onderdeel uit Pocket PC, de opvolger van
Windows CE. Onder meer HP, Compaq en Casio
hebben al een Pocket PC uitgebracht, en nog
deze zomer een versie voor notebooks en pc's.
Daarnaast werkt Microsoft samen met Toshiba
aan de ontwikkeling van een speciaal
LCD-scherm voor de nieuwe generatie
eBook-apparaten.
Microsofts
belangrijkste concurrent is NuvoMedia,
producent van de Rocket-eBook en eigendom van
Gemstar, dat ook voormalige concurrent
SoftBook als dochterbedrijf heeft. Voor de
herfst van dit jaar staan enkele nieuwe
producten op sta , die worden geproduceerd en
verspreid door Thomson Multimedia, zo liet het
moederbedrijf ons weten. SoftBook Reader noch
Rocket-eBook zijn momenteel in Nederland
verkrijgbaar wel kun je alvast de
softwarematige SoftBook op de pc zetten.
Een andere
speler is Glassbook, nog niet veel meer dan
een gratis leespakket voor notebook en pc. Het
Glassbook-aanbod is met dertig rechtenvrije
klassiekers en vijftig moderne werken nog niet
echt overweldigend te noemen. Het voordeel van
deze ebook-lezer is daarentegen dat het
behalve met de eigen standaard ook met pdf en
htmI-formaat overweg kan.
De Everybook,
die het ouderwetse leesgevoel probeert te
benaderen door met twee schermen te werken,
prijst zichzelf voorlopig uit de markt met een
prijs van meer dan drieduizend gulden.
Bovendien is het reeds anderhalf jaar geleden
aangekondigde apparaat nog steeds niet op de
markt.
De Franklin
Reader, die nog het meest lijkt op een Pocket
PC, verschijnt nog dit najaar. De korte lijst
met te downloaden titels, waaronder de bijbel
in King James versie, bevat vooralsnog louter
dure titels.
En dan zijn
er nog verschillende leesprogramma's voor het
Palm OS, waaronder de Peanut Reader van Peanut
Press en een versie van de Franklin Reader.
Boekenproducenten
moeten, kortom, terdege rekening houden met
het formaat bij het elektronisch aanbieden van
hun titels.
AANBOD
Zonder boeken
geen ebooks. Www.books-on-line.com heeft al
een verzameling van meer dan tienduizend
titels, waarvan een derde in elektronisch
formaat. Je vindt er behalve een klassieker
als 'Anna Karenina' ook 'Delphi in a nutshell'
en het 'Abortion Resource Handbook'. Sommige
versies zijn kosteloos, als je je tenminste
laat registreren. Zo is Joseph Conrads 'Heart
of Darkness' gratis te downloaden in tekst- en
in html-versie, en kost de 'softback' negen
dollar. De eerste loopt kilometers lang door
zonder duidelijke structuur, in html is de
opmaak al niet veel beter, met rare
afbrekingen midden in de zin. Sommige boeken
zijn in heel veel kleine stukjes gehakt, wat
het aantal muisklikken om bij een nieuw
hoofdstuk te komen aanzienlijk maakt.
Verder zijn
er talloze boeken gedigitaliseerd in het kader
van Project Gutenberg. De lijst met meer dan
1600 titels vermeldt werk van bijvoorbeeld
Edgar Allan Poe, H.G. Wells en Shakespeare. In
het kader van Project Laurens Janszoon Coster,
een vergelijkbaar initiatief, zijn delen van
het oeuvre van Louis Couperus, Herman
Heijermans en Guido Gezelle op internet gezet.
Waar Amazon
een afwachtende houding aanneemt, heeft
concurrent Barnes&Noble het eBook al
omarmd. Behalve een Rocket eBook bestellen kun
je via deze boekverkoper titels verkrijgen die
met de Glassbook-reader te lezen zijn.
Tot de gratis
ebooks die Barnes&Noble aanbiedt behoren
onder meer Bram Stokers 'Dracula',
'Middlemarch' en 'The Adventures of
Huckleberry Finn'. De bekende rechtenvrije
klassiekers dus, die bij De Slegte in vele
varianten voor een appel en een ei te koop
zijn. Op het Nederlandse www.ebook.nl zijn
onder meer de Max Havelaar en Frederik van
Eedens 'De kleine Johannes' te vinden. Wil het
ebook een duwtje in de rug krijgen, dan zal
het aanbod contemporaine literatuur echter
sterk moeten groeien. De hoeveelheid nieuwe
titels bij de bedrijven die er geld aan moeten
verdienen is voorlopig nog niet om over naar
huis te schrijven. Zodra de beurs moet worden
getrokken blijkt bovendien dat recente werken
in ebook-formaat behoorlijk aan de prijs zijn,
vaak net zo duur als de papieren versie. 'Bag
of Bones' van Stephen King kost in de
Softbookwinkel bijvoorbeeld $20, de
ebook-versie van John Irvings 'A widow for one
year' kost bij Barnes&Noble $11,96, net zo
duur als de paperbackversie. 'The complete
stories of Evelyn Waugh' is met $ 23,96 zelfs
drie dollar duurder dan de hardbackversie.
DE HARDWARE
ClearType of
niet, leest dat nou een beetje, een boek op
een beeldscherm? We bekeken twee Pocket PC's,
een Visor (de palmkloon van het Californische
Handspring), en de Rocket Ebook. Deze laatste
is als enige uit het gezelschap speciaal
ontworpen voor het weergeven van elektronische
boeken. Pocket PC - De HP Jornada 550 en
Compaq Aero 1500 die we bekeken zijn uitgerust
met Microsoft Reader en ClearType. Beide
vereisen het programma Active Sync voor
synchronisatie tussen computer en handheld.
Daartoe installeer je eerst een softwarematige
lezer op de pc, die de boeken 'binnenhaalt'
(soms met zijn eigen browser). Vervolgens
plaats je de Pocket PC in zijn cradle en een
muisklik doet de rest. Waar Jornada de
overdracht via usb regelt, moet Compaqs
handheld het met een seriÙle kabel doen. De
nieuwere Compaq Aero 2100 is overigens wel met
usb uitgevoerd. Het greyscale-scherm van
Compaq doet niet veel onder voor het
kleurenscherm van de Jornada, maar moet wel
extraatjes als de ge´llustreerde titelpagina
van het bijgeleverde 'Two Fairy Tales' missen.
Hoewel ClearType een rustiger beeld geeft en
de letters minder hoekig overkomen dan
voorheen, passen er slechts enige tientallen
woorden op het kleine scherm. De bladspiegel
wordt ook nog eens beperkt door de ruimte die
de knoppen onderaan innemen. Dat betekent dus
veel aan het wieltje aan de zijkant van de
Pocket PC draaien, waarmee je de volgende
pagina oproept. Visor _ De synchronisatie
tussen pc en Visor, HotSync genaamd, verloopt
vlekkeloos met de meegeleverde usb-kabel.
Langere teksten lezen op het apparaatje, dat
nog niet kan profiteren van een technologie
als ClearType, is echter geen pretje. Cursieve
letters zijn zelfs een drama. Ook hier past er
bijzonder weinig tekst op het scherm. 'The
Hacker Crackdown', een boek dat cybergoeroe
Bruce Sterling gratis beschikbaar heeft
gesteld, is in dit formaat liefst 1596
pagina's, waar dat in normale boekvorm 336 is.
Rocket Ebook ? Waar de Pocket PC en de Palm
het leesprogramma 'erbij doen' is de Rocket
Ebook als enige in ons gezelschap volledig
gericht op het elektronische boek. Bij de
Nederlandse tak van Bol kunt u nog geen Rocket
eBook bestellen, wel op de Duitse (voor DM 675
plus DM 14,75 aan verzendkosten). Prijzig,
zeker als je bedenkt dat de Rocket eBook in
het land van herkomst slechts $199 kost. Maar
wie eerst eens wil bekijken of hij ermee uit
de voeten kan, mag de softwarematige versie
gratis uitproberen op zijn pc of notebook.
Verder is het een kwestie van tijd voordat het
apparaat in Nederland te koop is. Overigens is
de Rocket eBook niet alleen bestemd voor de
boekenlezer. In de VS kun je er bijvoorbeeld
ook een selectie van week- en dagbladen mee
bekijken.
Qua formaat
is de Rocket eBook een stuk handzamer dan de
handhelds, al is ie behoorlijk zwaarder dan de
gemiddelde Rainbow-pocket. De Rocket eBook is
eenvoudig uitgevoerd met een aan/uitknop en op
de dikke 'rug' twee knoppen voor het omslaan'
van de bladzijde. je kunt de lichtsterkte
aanpassen (handig voor het lezen in bed) en de
tekst negentig graden 'kantelen'.
Daarnaast
zijn passages te onderstrepen of noten toe te
voegen, al werkt dat minder soepel dan de
ouderwetse krabbel in de kantlijn. Hete romans
lezen op de Rocket eBook vergt enig
doorzettingsvermogen, maar een kort verhaal is
zonder meer te doen.
UITGEVEN
ZONDER UITGEVER
Staat er
inderdaad een revolutie voor de deur, zoals de
ebookpleiters ons willen doen geloven? Op
grond van de huidige stand van zaken hoeft het
papieren boek nog weinig te vrezen. Maar het
is niet alleen de handzaamheid van de
apparaten en hun leesbaarheid die de zaken in
een stroomversnelling kan brengen. Logistieke
problemen behoren ermee straks tot het
verleden, evenals hoge rekeningen voor opslag
of korting voor de boekhandel. En het voordeel
van het ebook dat het meest bejubeld wordt, is
de macht van de auteur. Schrijvers hoeven niet
meer eerst een uitgever zover te krijgen dat
hij hun werk publiceert, maar gieten hun roman
of dichtbundel gewoon zelf in ebook-vorm.
Of zo'n
directe lijn tussen schrijver en potentiÙle
lezer een zegen is voor de literatuur staat
echter te bezien. Auteurs leveren zelden
'persklare' verhalen in en ook heb je iemand
nodig die het kaf van het koren scheidt; een
voorselectie is dringend gewenst. je kunt niet
van recensenten verwachten dat zij zich straks
door miljoenen e-publicaties heen worstelen,
laat staan van de niet beroepslezers. Wellicht
dat speciale ebook-sites die rol over kunnen
nemen, zodat net als in de 'gewone' wereld
vele manuscripten ongelezen zullen blijven.
Maar wat als
schrijvers van naam zich bekeren tot het
nieuwe medium? Stephen King bijvoorbeeld heeft
na het succes van zijn eerste ebook ('Ride the
Bullet', te downloaden voor $2,50) de smaak te
pakken gekregen en overweegt meerdere titels
stap-voor-stap online beschikbaar te maken.
Onlangs vroeg
hij zijn lezers per e-mail te laten weten of
zij een dollar per fragment wilden overmaken.
Wanneer vijfenzeventig procent van de lezers
betaalt, komt er een volgend deel. Toen dit
nummer sloot, kwam de online verkoop van het
eerste fragment aan het benodigde quotum.
BEHOUDZUCHT
EN VERNIEUWING
Dat de nieuwe
media welwillender tegenover het fenomeen
staan dan de gevestigde uitgeeforde is niet zo
verwonderlijk. Arjan den Boer, beheerder van
de ebooks-site www.ebook.nl, dat onderdeel
uitmaakt van het Utrechtse ab-c media, is een
fervent pleitbezorger van het elektronische
boek. Als we hem spreken heeft hij net de
beta-versie van Microsofts Reader voor de pc's
en notebooks binnengekregen, waarover hij
behoorlijk enthousiast is. Op zijn site staan
al een tijdje klassiekers als 'Max Havelaar'
en 'De Kleine Johannes', die je gratis mag
downloaden. Maar waar blijven de beloofde
nieuwe titels? "Dit najaar beginnen we
met een test van boeken in diverse genres die
'out of print' zijn. Die bieden we gratis aan
op onze site. Daarnaast wordt het aantal
rechtenvrije titels uitgebreid tot
vijfentwintig, en brengen we met PCM
(Perscombinatie Meulenhoff, niet uw
lijfblad PvV) vijftig boeken uit. Deze
zijn wel goedkoper dan de papieren, maar niet
zoveel als je zou verwachten." Het
beloofde hoekje voor schrijvers zonder
uitgever die toch willen publiceren staat
eveneens voor dit najaar op stapel.
"Auteurs kunnen boeken zelf op de site
zetten zonder menselijke tussenkomst. Maar de
prioriteit ligt bij de titels die we met PCM
uitbrengen."
DaniÙl
Ropers van BOL Nederland voorziet eveneens een
zonnige toekomst voor. het ebook. "Ons
doel is alles wat leesbaar is toegankelijk te
maken voor iedereen. De beweging richting
elektronische content past daar heel goed in.
We komen een half jaar eerder dan de
concurrenten. Duitsland, waar enkele grote
uitgevers vertrouwen hebben in het
elektronische boek, is een grote testmarkt
voor dergelijke content. We zijn nu een paar
weken bezig, met enkele tientallen
titels." Ropers ziet ook mogelijkheden
voor een explosieve groei van
'print-on-demand'. "Wat dacht je van
professionele content die per woord of item
downloadable is? Neem bijvoorbeeld een enkele
ingang van een encyclopedie, die met alle
bijbehorende links heel waardevol kan zijn.
Daarvoor hoef je niet de hele encyclopedie te
hebben. Denk ook aan handleidingen die niet
meer voorradig zijn." Maar hoe zit het
met bijna vergeten boeken waar nog maar een
enkeling in is geinteresseerd? In zo'n geval
loont het nauwelijks de moeite deze voor een
handjevol klanten in digitale vorm te gieten.
Ropers beaamt dat niet elke titel voor een
elektronische versie in aanmerking komt.
"De kosten voor digitaliseren zijn niet
mis. Maar ik kan me wel voorstellen dat het
voor een uitgever rendabel is om in een klap
zijn hele fonds aan te laten passen voor
ebooks."
DE
BOEKVERKOPER
Godfried
Carbo, commercieel manager bij Broese
Wristers, onderdeel van de Boekhandelsgroep
Nederland, laat weten geen plannen te hebben
om op korte termijn ebooks te leveren.
"We blijven de ontwikkelingen natuurlijk
op de voet volgen. Als het zover is, dan gaan
we het combineren met het aanleveren van
con,tent. Een boek is niet meer maar ook niet
minder dan een brok informatie, of het nu
tussen twee kartonnetjes zit of niet. Of we
ook de hardware willen en kunnen verkopen is
iets anders." "Ik verwacht niet dat
het boek ooit zal verdwijnen, net zomin als de
radio zal verdwijnen. Het zijn wel media die
aan verandering onderhevig zijn. Over het
geheel genomen ontstaat er een verschuiving
van het ene naar het andere segment. Het
educatieve boek zou bijvoorbeeld gebaat zijn
bij een ander systeem. Romans daarentegen zie
ik blijvend in boekvorm."
DE UITGEVER
Ook Bert de
Groot, directeur van de Veen Uitgevers Groep,
zegt de ontwikkelingen scherp in de gaten te
houden. "De snelheid waarmee het ebook
terrein wint heeft ons enigszins verrast. Dat
was vooral evident op de laatste Booksellers
Association bijeenkomst, waar de
belangstelling voor ebooks alle andere zaken
overtrof. Maar een titel rechtstreeks
'ebooken', daar hebben we nog geen plannen
voor. Wel denken we aan het beschikbaar
stellen van boeken die al in folio zijn
verschenen." Net als Carbo is De Groot
van mening dat educatieve fondsen als een van
de eerste markten in aanmerking komen voor het
nieuwe medium. "Daarnaast kun je denken
aan backlist titles die 'out of print' zijn.
Een boek van zo'n 250 pagina's zou tussen de
vijftig en zestig gulden moeten gaan
kosten."
Anders is dat
bij werken die nog niet gedigitaliseerd zijn:
'Ten boek van 200 a 300 pagina's inscannen en
bewerken kost minimaal duizend gulden, nog
afgezien van de kosten voor marketing en
distributie."
Ook de Bosch
en Keuning Groep, een van de vier grote
uitgeverijgroepen van ons land, kijkt de kat
uit de boom. Wirn Oerlemans, hoofd van de
educatieve uitgeverij NijghVersluys, denkt in
eerste instantie aan de leraar en niet aan de
leerling als het gaat om ebooks. "Nu
vindt de leraar informatie over een bepaalde
leermethode op bijvoorbeeld onze site. Die kan
hij natuurlijk ook in een ebook laden. Op
korte termijn hebben we geen echter plannen
voor lesstof in ebookvorm. Bovendien heeft
onderzoek uitgewezen dat het leren van een
scherm wezenlijk anders is dan van papier. Ook
ligt het eraan welk niveau een leerling
heeft."
Uitgever Bert
Natter van de Prom (eveneens Bosch &
Keuning) tenslotte, is van mening dat het
ebook een uitkomst kan zijn voor moeilijk
verkrijgbare backlist-titels. Ook is hij van
mening dat het ebook vooral een 'additionele
waarde' zal hebben. "Het is toch een
beetje als met muziek; het is een
distinctiemiddel."
PCM CONCLUSIE
Waar de
opkomst van de cd-rom het papieren naslagwerk
heeft verdrongen, zal ook het ebook een deel
van de huidige uitgeefmarkt opeisen.
Schrijvers hebben met dit medium een extra
ingang voor publicatie in handen. Ook
uitverkochte of anderszins schaarse titels
kunnen in ebook-vorm hun weg naar de lezer
makkelijk vinden. Uitgevers en boekhandels
blijven echter nodig voor het initiÙren en
selecteren van kwaliteitsuitgaven. Daarbij
weegt het lezen op een ebook-apparaat of ander
beeldscherm vooralsnog niet op tegen het genot
van een 'echt' boek. Voor het lezen van hele
boeken zijn de huidige apparaten niet
geschikt, wel voor het weergeven van kortere
teksten zoals het laatste (beurs)nieuws.
Paul van
Vliet
CLEARTYPE EN COOLTYPE
Op een punt
wint het papieren boek het sowieso (nog) van
het ebook de prettige leesbaarheid. Wil het
concept 'paperless; office' ooit nog aanslaan,
dan zal de leesbaarheid in ieder geval die van
het papier moeten benaderen. En daar wordt
door Microsoft en Adobe hard aan gewerkt. Eind
1998 kondigde Microsoft ClearType aan, een
technologie waarmee de resolutie op een
beeldscherm met een factor drie wordt
verbeterd. Anderhalf jaar later bereikt deze
technologie eindelijk de consument met de
introductie van de Pocket PC. Nog deze zomer
komt er ook een versie voor notebooks en pc's
uit. De techniek werkt echter het best bij een
lcd-scherm. De pixels van dit type scherm
bestaan namelijk uit een 'volmaakt' vierkant
dat is opgebouwd uit de drie kleuren rood,
blauw en groen, die elkaar niet geheel
overlappen. Door deze drie componenten als
'subpixels' te beschouwen kun je de resolutie
op kleinere schaal aanpakken. Omdat pixels uit
vierkanten bestaan komen de diagonalen in een
letter nogal rafelig over, iets dat door
anti-aliasing maar ten dele wordt weggenomen.
Door de pixel als het ware in drie plakjes te
snijden en vervolgens de lichtintensiteit van
elke subpixel te manipuleren kun je deze
'scherpe kantjes' van een letter afvlakken.
Concurrent Adobe bedient zich bij CoolType van
een vergelijkbare techniek, maar gebruikt
alleen een ander algoritme om eenzelfde
resultaat te bereiken.
©
PERSONAL COMPUTER MAGAZINE SEPTEMBER 2000 ,
p.118 - 122
|